Erken Teşhisin Önemi; Bireyden Topluma
Doç. Dr. Şafak Nakajima
Machiavelli, 'Hükümdar' eserinde der ki: “Başlangıçta ince hastalığın tedavisi kolay, teşhisi zordur. Ama zaman ilerledikçe başlangıçta teşhisi ve tedavisi yapılmayan hastalığın teşhisi kolay, tedavisi zor olur. Aynı şey devlet işlerinde de söz konusudur. Devlet içinde doğacak sorunları zamanında tanımlayan biri için onların çözümü çabuk ve kolaydır. Ama sorunların ne olduğu kestirilemezse ve herkesin görebileceği kadar büyümesine izin verilirse, çözüm yolları ortadan kalkar.”
Bu söz, yalnızca devlet yönetiminde değil, bireyden topluma kadar uzanan pek çok sorunun özünü kavramak için bir rehber niteliğindedir. Peki, bugün Türkiye’de bu anlayışı ne kadar hayata geçirebiliyoruz? Sorunları zamanında teşhis edip çözebiliyor muyuz, yoksa herkesin görebileceği kadar büyümesine izin mi veriyoruz?
Son yıllarda ülkemizde derin bir ruhsal bunalım hâkim. Bir yanda ekonomik zorluklar, öte yanda toplumsal çatışmalar, bireylerin ve ailelerin hayatını kökünden sarsıyor. Gazete manşetlerinden sosyal medyaya kadar her yerde aynı haberler: Aile içi şiddet, akıl almaz yoksullaşma, barınma sorunu, gençlerin geleceksizlik kaygısı, yabancılaşma, intihar ve cinayet haberleri… Artık kimse "Ben bu haberleri duymadan günümü geçireyim" diyemiyor.
İstatistikler her şeyi anlatıyor: Ülkemizde antidepresan kullanım oranı son on yılda katlanarak artmış durumda. Bu, bireylerin yaşadığı derin mutsuzluğun bir göstergesi. Mutsuzluk ilaçlarla çözülebilir bir hastalık olmadığı gibi antidepresanlarla çözülemeyecek kadar büyük bir sorun var ortada: Toplumsal dayanışma ve güvenin kaybolması.
Sorunun tanımını yapmak artık kolay; tedavi etmek ise zor. Ama zor diye hareketsiz kalamayız. Öncelikle, bireylerin yaşadığı bu travmaların kökenine inmeliyiz. Eğitimden sağlığa, ekonomiden sosyal ilişkilere kadar her alanda "erken teşhis" mantığını devreye sokmalıyız.
Belki de en büyük sorun, hepimizin içinde büyüyen "geç kaldık" hissi. Oysa hiçbir şey için tam anlamıyla geç değil. Önemli olan, sorunların büyüklüğü karşısında pes etmemek ve toplumu yeniden inşa etmek için bireysel olarak da elimizden geleni yapmak. Her birey bir toplumu oluşturan yapı taşlarından biri. Eğer bireysel mutsuzluklarımızı ve öfkelerimizi fark eder, onları dönüştürmek için adımlar atarsak, bu zincirleme bir iyileşme yaratabilir.
Türkiye’nin bu “ince hastalığı” bir krizden çok, bir dönüşüm fırsatı olarak ele alınmalı. Çünkü unutmayalım: Hastalık ne kadar ilerlerse ilerlesin, iyileşme umudu her zaman vardır. Ancak bu umut, harekete geçilirse gerçeğe dönüşebilir.
Doç. Dr. Şafak Nakajima
Halk Dili
HALK DİLİ VE EDEBİYATIHAZIRLAYAN VE SUNAN
Köşektaş Köyü’nde konuşulan dil İçanadolu ağzıdır. Kullanılan sözcüklerde benzerlikler olmasına karşın özelde kendine özgü biçimi vardır ki çevre köy ve şehir halklarının konuşmalarından ayrılır. Bazı harflerin düşmesi, bazıların da uzamasıyla oluşan bu ağız Köşektaş halkı için ayırt edici bir unsur olmuştur. Konuşulan bu ağızda en belirgin değişim ‘k ve a’ harflerinde görülür. ‘K’ harfi sözcük başında ‘g’ye, sözcük ortasında ‘h’ ye dönüştürülerek söylenir. ( Kayseri yerine Gayseri, Kırşehir yerine Gırşeher, okul yerine ohul, küçük yerine güççük, akıl yerine ahıl gibi.) Bazen de (K) sesi ortadan çıkar. (Lakap: laap, Yakup: Yaap, Vakit: Faat vb gibi). ‘A’ harfinde de değişim ilgi çekicidir. ‘Az’, ‘aha’ gibi kelimeler, ‘ız’ ve ‘ihi’ şeklinde ifade edilir. Ayrıca ülkemizin pek çok yöresinde görülen ve “R , L” harfleriyle başlayan sözcüklerin başına uygun ünlü harfleri getirme gayreti Köşektaş Ağzı’nda da sıkça görülür. Bu Türkçe’nin temel kurallarından biridir ve halk Türkçe olmayan bu sözcüklere kendiliğinden ünlü harfler ekleyerek söyler ve o sözcüğün yapısını Türkçe’ye uygun hale getirir. Ramazan (Iramazan), Recep (İrecep veya İrebeç), Remzi (İremzi) leğen (ileğen veya ilaan), Lahana (İlahne) sözcüklerinde bu değişimi açıkça görmek mümkündür. Bu değişimler çerçevesinde belirleyebildiğimiz ve sözlüklere girmemiş ya da sözlüklerde gösterilen anlamdan farklı kullanılan yerel sözcükleri şöyle sıralayabiliriz: SÖZCÜKLER (Türk Dil Kurumu ve Dil Derneğinin çıkardığı Türkçe Sözlüklerde yayımlanmamıştır) A
B
DEYİMLER (Ömer Asım Aksoy’un hazırlayıp Türk Dil Kurumunun çıkardığı Deyimler ve Atasözleri kitabında yayınlanmamıştır.) A ABBASTAN BAŞKA KIRK KIRIĞI VAR ABDALDAN CUMALİK UMMAK ABUCUNBAK KONUŞMAK AÇ GÖNLÜM DİNÇ GÖNLÜM AÇ GÖNÜLE TOK TESELLİ VERMEK: AÇIKTA AÇIĞIM YOK, KEÇİ GİBİ PÖÇÜĞÜM YOK AÇLIKTAN DEĞİRMEN BEKLER, KABADAYILIKTAN HAK ALMAZ ADAM, ADAM. PEHLİVAN BAŞKA ADAM ADAM SINMAK ADINI DELİYE, GÖTÜNÜ ÇALIYA KOYMAK ADINI NEYSE KOYMALI AĞANIN KOLU TUTULMAZ AĞIZI BÜZ, GÖZÜ SÜZ. BURUNU NE YAPACAKSIN? AĞRINA GİTMEK AĞZI HAVUKMAK AĞZINA BAK ÇAMAN KÜLEĞİ GİBİ: Kokuyor AĞZINA KAŞIK SIĞMAMAK AĞZINDA YARIM MERCİMEK ISLANMAZ AĞZINI BELLEMEK: Yaptığı hatadan ders almak AĞZINI DEŞİRMEK: Konuşmasına dikkat etmek AKIL AKIL GEL NEMNEME TAKIL: AKIL OLMAYINCA NEYLESİN SAKAL, PULLUĞU TARLADAN GÖTÜRÜR ÇAKAL: İşini bilmeyenin işi elinden kaçar ALACA KİRAZ YENİCE HEVES ALAHAY: Çok sıkışık bir zaman ALA KEÇİNİN PÜSKÜLLÜ OĞLAĞI OLMAK ALAŞALIK ETME AL BASMAK ALGIN ÇIKARMAK ALIMINI ALMAK ALIMINA GİTMEK ALKIŞ VERMEK ALLAH BOY VERMİŞ KAPIP KOYVERMİŞ ALDIK GİTTİK KIZINIZI İT YALASIN YÜZÜNÜZÜ ALTI ÇİLLENMEK: Çok oturmak ALTINI ÇALDIRMAK: Açığını yakalamak ALTI YOK PABUÇ GİBİ GEZİNMEK ANAN ATAN BİLİNİR, ART ETEĞİ SÜRÜNÜR ANASINDAN EVVEL AHIRA GİRMEK ANANIN NEREDE GÖRÜYON ZAVALLI TAY ANNACINA ÇIKMAK ANNACINI VERMEK ARABIN DERDİ KIRMIZI PABUÇ ARADA GEZDİ, SARIMSAK EZDİ ARAPÇA DEĞİL Mİ UYDUR UYDUR SÖYLE ARKAYI DAĞITMAK ARPASI AZ GELMİŞ AT GİBİ KİŞNEMEK AŞIK ATMAK AT AĞNANIR, KAZIĞA BAĞLANIR ATI KİŞNEMEK ATININ ANLINA GÜN DOĞMAK AT KUYRUĞUNDA(ki) KENE GİBİ ATLA ARPAYI KAVGA ETTİRİR AVA GİNENİN AVCISI, AÇIK GÖTÜN KAMÇISI, ARA YERİN MCISI. AVRAT GAZ,TUZ DER, YÜREĞİM CIZ CIZ DER. AVRAT YOK, AKIL YOK AYAZIN ALGINI, POYRAZIN SÜRGÜNÜ AYAĞI SEKİLİ, ANLI AKITMALI AYDA YILDA HAMAMCI OLDUK, O DA PEYNİR SUYUNA DENK GELDİ AYININ ENİK SEVDİĞİ GİBİ AYI KOKUTMAYINCA YEMEZ AY KUYUDAN ÇIKTI YA SEFİL GÖT NE ÇEKTİ AYNI YALAKTAN YAL YEMEK AYRANI BAĞIR SOĞUTMAZ AYRANIM BUDUR, YARISI SUDUR. İSTER İÇ, İSTER İÇME B BABAMDAN KÖY KORKAR O DA ANAMDAN BABAN EŞEĞİ ETTİKTEN SONRA ANANIN HAYRINI GÖR BABANIN BİTLİ OĞLAĞINI MI YEDİM BABASININ KOYUN AĞILINI GÖSTERMEK BAL YEMEZ ARI GİBİ VINILAMAK BALTAYI KÜTÜKTEN ÇIKARMAK BAŞI DERDİNE DÜŞMEK BAŞINA ÇÖKMEK: Cinsel tecavüzde bulunmak BAŞINDA BİR YULARI EKSİK BAŞI KESİK TAVUK GİBİ ÇIRPINMAK BAŞINI ATEŞE ATMAK BAŞININ ETİNİ YEMEK: Çok ısrar ederek sıkıştırmak BAYAT PARA KULLANMMAK BAZEN GÜNE, BAZEN CİNE BENZER BEL EMZİRMEK BETİNE GİTMEK BEL KOYMAK BERİDEN ÖTE GELMEK BETİNE GİTMEK: Güleceği gelmek BIDIR BIDIR ETMEK BIRAKSAM PEKMEZ DÖKÜLÜR, BIRAKMASAM KIÇIM YIRTILIR BİLEMEDİM KİLESİNİ ADAM GETİRİYOR YEDİ KARI SAYIYOR SEKİZ BİR KARIŞ BOYU VAR TÜRLÜ TÜRLÜ HUYU VAR BİR ÖLECEĞİNİ BİLMEMEK BİR SAPTAN BİR MALAĞMADAN ALMAK BİR TEKERİN BÖLDÜĞÜ: Her ikisi de aynı, farkları yok. BİR TUTAM GÜN: Kısa gün BİR TUTMAK (onunla) BİZİM GÜNÜMÜZDE TEBBET YOKTU BİZİM İT SİZİN BALTAYI GETİRDİ, YAĞLI YEDİ GÖTÜRDÜ BOGAZI TAKIRDAKLI KEÇİ GİBİ ÖNDEN YÜRÜMEK BOKLU DA DURMUŞ SİDİKLİYE GÜLER BOKUNUN İÇİNDE TANE ARAMAK BOKUNU YUTMUŞ KAZ GİBİ GEZİNMEK BOYU KAVAK AKLI SAVAK: Uzun boylular az akıllı olur. BOZUK PARA GİBİ CAKIRDAMAK BÖKE ÇIKMAK: Kabadayılık etmek, sataşmak. BÖRTÜ BÖCÜK BURNU YILDIZ SAYMAK BUYRULTU DAĞITMAK BUYUR BUYRUĞUNU, SALLA KUYRUĞUNU BOKTAN BOYAMA BÜNELEK TUTMA A T A S Ö Z L E R İ A ABTAL ATA BİNMEYLE AĞA OLDUM SANMIŞ ABDALIN KARNI DOYUNCA GÖZÜ ÇARIĞIN BAĞINDA OLUR ACAR TAZI, ÇULLU DA BELLİ OLUR ÇULSUZDA. ACEMİDEN A. BİLE KORKUP AĞACA ÇIKMIŞ. ACER TESTİNİN SUYU SOĞUK OLUR AÇ KARIN KATIK İSTEMEZ AÇLIK SOFULUĞU BOZAR ADAMIN AKILSIZINI EL, İTİN AKILSIZINI YOL KOCATIR ADAMIN KARISI ÖLMAZ. ANANIN KIZI ÖLÜR ADAM KOCAYINCA HATİP, KADIN KOCAYINCA TABİP OLUR ADAM YANILA YANILA, PEHLİVAN YENİLE YENİLE ÖĞRENİR ADIN NE? BERBER OSMAN. MESLEĞİN NE: İKİSİNİN BİRLİKTE SÖYLEDİM AĞAÇTAN KAYNANA YAPMIŞLAR. DÜŞÜP GELİNİN BAŞINI YARMIŞ AĞA DEDİN YERDE KALDI, BOK YEDİN ELDE KALDI. (Çabaların boşa çıktı) AĞA PAÇA YİYİYOR. SORUN KAÇA YİYİYOR AĞIZI YAKAN AŞ, BAŞI YARAN TAŞ OLSUN AĞLASAM GÜLSEMDE ESKİ KIRIĞIM AKLIMDAN GİTMİYOR AĞUSTOTA İT İLE OYNAYAN ZEMHERİDE İT GİBİ BÜZÜLÜR AK İT KARA İT, İT İTTİR, İT İT ALASAKÇANIN CANI SIKILIRSA YUVADAKİ YAVRUSUNU BİLE EDER ALA TAZI CAN İÇİN KOŞAR ALEMİN KIRK VİRANESİNİ DÖRT DİVANE DÜZELTEMEZ ALİMLE KONUŞ AL MERTEBE, CAHİLLE KONUŞ DÖN MERKEBE ALİ SAZ ÇALAR, VELİYE DIN DIN GELİR ALLAH BİLİR AMMA KUL DE SEZER ALLAH BÜYÜK AMA KULU KÜÇÜK ALLI EVLENDİ GÜLLÜ GELİN OLDU ALIŞMADIK GÖTTE DON DURMAZ ALMA AVRADIN DULUNU, ARKADAN GELİR KULUNU ANADAN OLUR BUZAĞI, KEKLİĞE KURARLAR TUZAĞI ANA GEZER, KIZ GEZER. BU CEHİZİ KİM DÜZER ANALI KUZU, KINALI KUZU ANALIK, YAMALIK ANALININ ANASIYIM ANASIZIN NESİYİM ANAM ÖLDÜ DAYIM YOK. BENİM ORDA PAYIM YOK ANASINA YAKIN KIZDAN, ORMANA YAKIN DOMUZDAN UZAK DUR ANASI OLMAYANIN BABASI OLMAZ APTAL KUŞU GÜZEL GÖSTEREN TÜYLERİDİR ARI GİBİ KONUŞ BALA KON, SİNEK GİBİ KONUŞ YALA KON ARKA SU GELENE DEK KURBAĞANIN GÖZÜ PATLAR ARMAGAN ATIN DİŞİNE BAKILMAZ ARMAĞAN HOROZ GERİDEN ÖTER ARPA TAŞLI SÖZ ANNAÇLI OLUR ARPAYI AKLI, BUĞDAYI GÖKLÜ BİÇ ARPAYI KURUT, BUĞDAYI FİRİK BİÇ ARSIZA SÖZ, KOKMUŞA TUZ NEYLESİN ASI KUZUYU KURT KAPAR AŞ SABAHI İLE, İŞ SABAH İLE AT ALIRSAN GÜZÜN, DEVE ALIRSAN GÜZÜN, KIZ ALIRSAN GEZİN AT ALİ PAŞANIN, ÇUBUK KARA MEŞENİN, SÜVARİLİK ÖĞRENMEYE NE VAR? AT DONUYLA, YİĞİT SANIYLA ) LAKABIYLA) ANILIR AT ELİN GÖT ELİN SÜVARİLİK ÖĞRENMYE NE VAR ATIM TEPMEZ, İTİM KAPMAZ DEME ATIN DURUP SIÇANI, DOSTUN KOYUP KAÇANI ATIN YİĞİDİNE DORU, ADAMIN YİĞİDİNE DELİ DERLER ATLI MİSAFİR OLUR, İTLİ MİSAFİR OLMAZ ATIMI İSTEYEN DÜŞMANIM. KIZIMI İSTEYEN DOSTUM ATI OLANIN EYERİ ESKİR ATI OLAN DAĞDA YORULMAZ ATINI BOL YERE, GÖTÜNÜ DAR YERE ALIŞTIR ATI SATTIK KATIR ALDIK BELEYI BAŞIMIZA SATIN ALDIK AT NERDEYSE TORBASI DA ORDA OLUR AT ÖLÜR NALI KALIR, YİĞİT ÖLÜR NAMI KALIR AT YEDİ GÜNDE, İT YEDİĞİ GÜNDE SEMİRİR AT YİĞİDE KANATTIR. HALI İSE KIZA AVRADIN İYİSİ KAPI ARDINDAN BELLİ OLUR AYAĞIN (bile)YAPIYORSA, EL ELİNİN YAPTIĞINDAN İYİDİR. AYI YAĞI BOL BULURSA GÖTÜNE SÜRER AYGIR KISRAKLA TUTULUR AYNI AHIRDA DURAN BUZAĞI, AZGIN BOĞADAN KORKMAZ AŞ PİŞİREN TUZA BAKAR B BABA DÖŞEĞİ ATEŞTİR. HİÇBİR EVLAT ORAYA TAM OTURAMAZ. YA İLERİ YA GERİ OTURUR. BABAM ACINDAN ÖLDÜ. BULDU DA YEMEDİ Mİ? BABA; SARIĞI KABA, KARDAŞ; KARA DAŞ, BACI: SOĞANDAN ACI, ANALIK: YIRTIK YAMALIK BABA MALI SELİN GETİRDİĞİ KÜTÜK GİBİDİR BAĞ BOZULDU TİLKİ ORTAYA ÇIKTI BAHARIN YAZI, KOCA GÖLÜN SAZI, İYİ ADAMIN KIZI OLUR BANA BENDEN OLUR NE OLURSA. BAŞIM RAHATTIR ÇENEM DURURSA BAŞ BAŞA VERMEYİNCE TAŞ YERİNDEN OYNAMAZ BATAN KAĞNIYI KOCA ÖKÜZ ÇIKARIR BENİM DERDİM İNEKLE DANA, SENİNKİSİ DÖNDÜYLE DÖNE BEN YANARIM YAVRUMA, YAVRUMDA YANAR YAVRUSUNA BEŞ YAŞINDAKİ BEŞİK ON YAŞINDAKİ ÖĞÜTÜ İSTEMEZ BEZENEN GÜNE BENZER, BEZENMEYEN CİNE BENZER BILDIRCININ FIKIRTISI, GELİN KIZIN KİKİRTİSİ, PARANIN ŞINGIRTISI, KABAĞIN FOKURTUSU, KAYNANANIN SOKURTUSU BIYIĞIN NİYE YAĞLI, BILDIRCIN YEDİM DE, ETLİ Mİ? TATLI MI? BİLMİYOM UÇARKEN GÖRDÜM BİNBİR ÇİÇEK BİR LALE HEPSİ OLUR BİR DAİRE BİN İŞÇİ, BİR BAŞÇI. BİRDEN FAZLA SIÇANI KOVALAYAN KEDİ HİÇ YAKALAYAMAZ BİRİNCİ GÜN HAS MİSAFİR. İKİNCİ GÜN PİS MİSAFİR. ÜÇÜNCÜ GÜN PUŞT MİSAFİR. BİR TUTAM OT DEVEYİ YARDAN ATAR BİR YERİN OTU KEKİK, KUŞU KEKLİKSE DURMA KAÇ OTU SAZ, KUŞU KAZ SA DURMA YERLEŞ BOĞAYI BÖĞÜRTEN DAŞŞAKLARIDIR, BOKLU ARKTAN TEMİZ SU AKMAZ BOKLU YALAKTAN SU İÇEN KÖPEK AVA GELMEZ. BOKLA YAPILMIŞ DUVAR İŞEKLE YILIKLIR BOK YAKINA KOKAR. BOK YİYENİN KAŞIĞI YANINDA OLUR. BOŞ BOĞAZLA, BOK BOĞAZIN BAŞI DERTTEN KURTULMAZ BULGUR PİLAVI, ÖKÜZ EMEĞİDİR. BU OĞLUMA, BU KIZIMA. KALMADI KÖR BOĞAZIMA BURNUNDAN KIL ALDIRMAZ, ELİN KUYRUĞUN DAN ELÇİM ELÇİM KIL YOLAR BÜYÜK S...LE ORUSPU KORKUTULMAZ
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yorumlar - Yorum Yaz
Bedros Tıngır'ın Evrensel Dili Şehleray
The Seh-lerai Language
Şair Bedros Tıngır'ın dünya barışına hizmet etmesi için tasarladığı, icat ettiği ve kurallarını, gramerini oluşturduğu Şehleray dilinin hazin hikâyesi...
Şair Bedros Tıngır’ı (Petros Tıngıryan) ve tasarladığı Şehleray dilini pek bilen yoktur. Kendisi 19. Yüzyılda 40 yıl boyunca İzmir Buca’da yaşamış ve 1881 yılında Buca’da ölmüş Ermeni bir şairdir. Dokuz dile (Ermenice, Yunanca, Latince, Arapça, Farsça, İtalyanca, İngilizce, Fransızca, Sanskritçe) hâkim olan Tıngır, 1865 yılında burada, uluslararası olarak kullanılabilecek Şehleray dilini icat etmiştir. Bu dil Tıngır’a göre, bütün ülkeler arasında barışı ve sevgiyi teşvik edecek, dinler üstü, diller üstü, uluslar üstü kimlikli bir dil olacaktır. Tıngır, çeşitli dinlere ve dillere bölünmeye maruz kalmadan evrensel tek bir dilin ulusları birbiriyle bütünleştireceğine ve hatta tüm bireysel çekişmelere, tüm kavgalara ve tartışmalara bir son vereceğine inanmıştır. Tıngır, dilinin dünya çapında, tüm uluslar tarafından sevgi ve direniş olmadan kabul edileceğini hayal etmiştir. Hedefinde, yıkılmayacak bir Babil Kulesi inşa etmek vardır.
Böyle bir hayat felsefesi benimsemesinde, Tıngır’ın yaşadığı kimi olaylar da etkili görülmektedir. Tıngır, 3 Eylül 1799'da Konstantinopolis'te doğmuş, 21 Ekim 1811 yılında Ermeni Katolik Mekhitarist İlahiyat Fakültesi’nde rahiplik için eğitim almak üzere Viyana'ya gönderilmiştir. Bedros'a 7 Eylül 1813'de dini bir sembol taşıyan Karapet ismi verilmiştir. On dokuz yaşında bir rahip olarak görevlendirilen Karapet, Konstantinopolis'e dönmüş, ancak 1827-1830'da başkent Ermeni Ortodoks Patrikhanesi tarafından kışkırtılan Ermeni Katoliklerine yönelik zulüm sırasında şehirden gönderilmiştir (Russell, 2012, s.3). Tıngır, ilk önce Bükreş'e gitmiş, 8 Ocak 1828'de Viyana'daki manastırına dönmüş, buradan hem Ermeni Katolikliği hem de kendisine verilen Karapet ismini reddederek ayrılmıştır. Yolculukları onu son olarak İzmir'e taşımıştır. Fikrimce, dinler ve diller üstü, barış ve sevgi taşıyacak bir dil icat etme motivasyonunun altında, yaşadığı zorlu mücadeleler yatmaktadır.
Tıngır, icat ettiği yeni dili, çeşitli dillerin çeşitli seslerinden, özellikle Sanskritçe'den oluşturmuş, çeşitli karakterlerin parçalarından oluşan bir amalgam yaratmıştır. Herhangi bir ulus tarafından kabul edilip kullanılmadığından Şehleray, bir dil olarak adlandırılamamıştır. Tıngır, icat ettiği dil için bir gramer kitabı ve sözlük hazırlamıştır. Oluşturduğu alfabeyi temel aldığı bir müzikal notalama sistemi dahi geliştirmiştir (Russell, 2012, s.3).
Eğitiminin bir kısmını Viyana’da, bir kısmını da İstanbul’da tamamlayan Tıngır, şair olmasının yanı sıra bir dilbilimci olarak da kabul edilebilir. Kendisi, yeni oluşturduğu Şehleray dilinde şiirler yazmış, gelen ziyaretçilerine bu dilin Fransızca tercümesinden şiirler okumuştur. Fakat kendisi dışında Şehleray dilini anlayabilen, o dilden eserleri okuyabilen biri olamamıştır maalesef. Elbette elimize ulaşan eserleriyle, özellikle de yazdığı gramer kitabı ve sözlük vasıtası ile dilin analizi ve bu dil üzerinden yazılan şiirlerin analizi mümkündür.
Tıngır, Buca’daki evinin girişine, kendi tasarladığı dili kullanarak ‘’Ayzeradant’’ yani ‘’Bilgelik Tapınağı’’ yazmıştır (Russell, 2012, s.4). Evinde dilbilimi üzerine çokça kitap içeren bir kütüphanesi bulunmaktadır. Ünlü yazar William Saroyan, Bedros Tıngır’ın yakın arkadaşlarındandır. Bedros Tıngır’ın yaşadığı yer bugün, Tıngırtepe olarak adlandırılmaktadır; lakin orada yaşayan halkın Bedros Tıngır hakkında bir bilgisi olmamakla birlikte, Şehleray dili hakkında da fikirleri bulunmamaktadır.
Bugün, Bedros Tıngır’ın evini görmek mümkün değildir; Tıngır’ın evinin bulunduğu yerin üzerinde Mevlana Celaleddin Rumi’nin devasa bir heykeli bulunmaktadır. Şehrin hafızasının geri kazandırılması, Bedros Tıngır’ın çok önemli bulduğum dil felsefesinin görünür kılınması için Tıngır hakkında geniş kapsamlı araştırmalar başlatılmalı, çeviri faaliyetleri yapılmalıdır.
Gözde YILMAZ
Kaynakça:
Russell, James (2012) "The Seh-lerai Language", Journal of Armenian Studies.
Harvard Library