Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi1
Bugün Toplam9
Toplam Ziyaret773345
Eski Bir Takıntı

Okuyan Kızlar Eski Takıntı

Hüseyin Seyfi

Hasanoğlan Köy Enstitüsünden çevrenin baskısı ile,  “ahlakı bozuluyor” diye alınan kız öğrenciler günümüzde yaşıyorlar.

Yolda geçerken, Beden Eğitimi dersinde eşofmanlı kızları görüp, “Bunların her tarafı meydanda” diyerek yaygarayı basanlar, yaşları gereği bu dünyadan göçüp gitseler de aynı düşünceyi taşıyanlara, “bitti” diyemiyoruz.

Dedikodulara fazla dayanamayarak,  babası tarafından, Hasanoğlan Köy Enstitüsünden  zorla alınmış, şimdilerde, yetmiş yaşından fazla bir kadınla yaptığım söyleşide, okuldan alınmasını daha dün gibi hatırlıyor ve gözyaşlarına boğuluyordu. “Evladım, o zaman okul çevresinde bile erkeklerle konuşmamız  yasaktı. Kendi köylüm Musa Kâzım, aynı okulda, ayağını duvardan aşağı sallar, erkekler bahçesinde kitap okurdu. Yanına varıp selam vermek, köy özlemimi gidermek isterdim, fakat sınıf ablam müsaade etmezdi. Nedensiz yere, sırf dedikodular yüzünden daha bir yılımı bile tamamlamadan, 12 yaşında, okuldan alınmam öyle zoruma gidiyor, öyle gücüme gidiyor ki, aha,  bugün aynı okulda okuyacaksın deseler gider okurum. Bu yaşıma kadar içimde bir acı olarak kaldı. Hacca gittim. Beş vaktimi kaçırmam. Kuran okurum. Sebep olanların, Allah o yobazların belasını versin!” diyordu.

Köyümde aydınlanma, kız çocuklarının okuması, Türkiye köylerine göre çok erken başlamıştır. Atmışlı yıllardan beri, tahsil açısından kız erkek ayrımı gözetilmedi.

Yetmişli yılların başında bir gün imam, hatırladığıma göre, “Üniversitelerde kızlar çocuk aldırıyor, okutmak caiz değildir” deyince, köylü tepki gösterip, imam hakkında imza kampanyası düzenlemiş ve imam merkeze aldırılmıştı. Sonradan bu imam ilçenin birinden, düşüncesine uygun bir partiden belediye başkanı seçildi.

Pakistanlı kız öğrenci Malala’yı çoğumuz tanıyoruz. Kız çocuklarının okuması uğruna küçük yaşta yaptığı mücadelede, kız çocuklarının okumasına karşı radikal güçler tarafından kafasından vurularak ağır yaralanmıştı.

Örneklerin bir sayfaya sığması mümkün mü?

Sevgili ülkemin gündeminde, yurtlarda, öğrenci evlerinde kalan üniversiteli kız çocukları var. Belki de bir iki münferit olay yüzünden, üniversitelerde okuyan kız çocuklarının ana babalarının kulağına kar suyu kaçırılıyor ve bu yüzden dolaylı olarak itham altındalar. Ülkem konu üstünde çalkalanmakta. Her telden nağmeler vuruluyor.

Kaliteli bir eğitim verebiliyor muyuz?

Kızlarımıza sağlıklı, güvenli barınaklar sağlayabiliyor muyuz?

Onları bilinçlendirebiliyor muyuz?

Ne güzel yazmış yazarın birisi, “Gençliğini yaşayamayanlar gençliği tanıyamazlar” diyor.

Üniversite gençliğinin içinde bulunmayanlar, çağdaş gençliği tanımayanlar onlara nasıl güvensinler?

Bilmezler mi ki, onların merhabası sıcaktır, içtendir, candandır, samimidir ve dostçadır.

Kız erkek ilişkilerinde, her şeyi uçkura bağlamak,  medrese eğitimi almışların işi olsa gerek.

Hüseyin Seyfi

Kuruluş Tarihçesi


Tarihi yazmak, tarihi yapmaktan zordur. Köyümüzün kültür duayeni
Celalettin Ölgün, ‘’Köşektaş Köyünün Kuruluşu’’ adlı ayrıntılı bir dosyayı bize göndererek, sayfamızdaki bir eksikliği gidermiş oldu. 
İlginizi çekeceğinden emin olduğumuz bu dosyada Celalettin Ölgün, edindiği birikimleri belli ölçeklere vurarak, köyümüzün kuruluş öyküsünü anlatıyor, salt bununla kalmıyor, o döneme ait birtakım olumsuzlukları, resmi tarihten farklı bir şekilde ancak gerçek yüzleriyle tanıtıyor. Yapmış olduğu bu ayrıntılı çalışmasından dolayı kendisini kutluyor, sayfamızdaki bir boşluğu doldurduğu için teşekkür ediyoruz! kosektas.net

Köşektaş Köyü’nün kurulduğu yıllar, kesin olmamakla birlikte, Anadolu’daki köylerin birçoğu gibi 1800-1830 yılları kabul  edilmektedir.

1140-1147 Rumi yıllarında (1724-1730) yılları arasındaki Türkmen aşiretlerin dağıtılıp iskan edilmesi fermanı ile yurtlarını bırakmak zorunda kalan aşiret ve oymaklar Anadolu’nun her yanına dağıtılmışlardır.

1- Osmanlı devletinin yeni Fetihlerle yeni yerler alamaması sonucunda Devlet ve Saray gelirlerinin azalması; Osmanlıyı, yeniden ve şiddetli olarak; Yüzyıllardır Mültezimleriyle soydurduğu Anadolu Türkmenleri  üzerine yöneltmiştir. 1140 Rumi, 1724 Miladi yıl fermanıyla tüm Türkmen Oymak ve aşiretleri yurtlarından uzaklaştırılarak parça, parça edilmişlerdi. 

2- Özellikle 1826 yılında Yeniçeri Ocağı kaldırıldığında (400 bin dolayında yeniçeri katledilmiştir) Osmanlı Devleti’nde büyük bir asker açığı ortaya çıkmıştır. Bu açığı kapatmak için, her zaman olduğu gibi, Anadolu dağlarında göçebe yaşayan, Türkmen, Yörük, Kürt aşiretlerinden daha çok ve sık asker alması gerekmiştir.

3- Devletin Maliye düzeninin bozulması nedeniyle halka salınan vergileri  göçebe yaşayan, bir gecede Konalga değiştiren aşiretlerden almak da zorlanılmıştır.

4- Toplu olarak yaşayan aşiretler zamanla baş edilemez güç odakları durumuna dönüşmüş, gerek kendi aralarında gerek devletin ordusuyla sürekli çatışmaya girmişlerdir. Çapanoğlu, Kozanoğlu, Celali ve Avşar isyanları vb.).

5- Celali isyanlarının etkisiyle aşiretlerin dağılması ve eski yurtlarını bırakıp daha güvenli yerlere göç etmek zorunda kalmaları.  

Buna benzer nedenlerle Anadolu’da konar göçer aşiretlerin iskan edilmesi, yerleşik düzene geçirilmesi, sürekli kendi aralarında ya da devletin ordusuyla çatışmaya giren aşiretlerin gücünün kırılması, onlardan düzenli vergi ve asker alınması amacıyla, 1724-1731 tarihlerinde iki kez Mahalli iskan fermanı çıkarılma zorunluluğu doğmuştur. Bu iskanda(yerleşik düzene sokulma) oldukça büyük sıkıntılar da yaşanmıştır. Kimi aşiretler gösterilen yeri beğenmemiş, kimi oymak yerleştirildikleri yerlerdeki halkça benimsenmemiştir. Bu ve buna benzer durumlarda aşiret veya oymaklar, eski alışkanlıklarından olsa gerek, başkaldırıya yönelmişler, ancak Osmanlı  güçleri parçalanmış, güçsüzleştirilmiş aşiretleri kolayca alt etmiştir. Halk arasında bu yerleştirme çalışmalarına, aşiretlerin egemenliğini kırması nedeniyle olsa gerek “Zorbozan” denmiştir.

1140 Rumi yılında çıkarılan İskan Fermanı koşullarından biri de oymak, aşiret ve cemaate bağlı ailelerden en fazla üçünün aynı köye yerleşebileceğidir. Bu koşul gereği köylere aynı aşiretten en fazla üç aile yerleşebilmiştir. Anadolu’nun her yanına dağılıp yerleşik düzene sokulan Türkmen ve Yörük (Yörükan) oymak ve aşiretleri yerleştikleri yerlerde, köken olarak bağlı oldukları oymak ve aşiretlerden kopmuşlar ve zamanla da geçmişlerini unutmuşlardır.

Cebelibereket bölgesinde (Adana, Kozan, Kadirli, Maraş  çevresi) aşiretlerin  ayaklanması sonucunda 1866 yılında Müşir Derviş Paşa komutasında “Fırka-ı Islahiye” askeri birliği bu bölgeye gönderilmiştir. Bu birliğin düzeni sağlamasından sonra, Cevdet Paşa; Cebelibereket, Yeni il (Sivas), Bozok yöresindeki aşiretlerin dağıtılması ve uygun yerlere yerleştirilmesiyle görevlendirilmiştir.

Batı bölgelerindeki ayaklanmaları bastırma ve halkı uygun yerlere yerleştirme görevi de Ahmet Rauf Paşa’ya verilmiştir. Bu düzenlemeler sırasında aşiret ve cemaatler Anadolu’nun her yerine –parçalanarak- dağıtılmış ve  istemedikleri veya başkaları tarafından uygun görülen yerlere çadırlarına el konularak yerleşmek zorunda bırakılmışlardır.

Köşektaş Köyü’ndeki aile guruplarından bazıları ya da tamamı bu uygulama gereği  şimdiki yerleri uygun görülerek yerleştirilmiş de olabilir.

Yerleşik düzene geçilmeden önce konar göçer ve yörük yaşantısı süren Anadolu Türkmenleri’nin büyük çoğunluğu Müslüman’dır. Ancak konar göçerliğin gerektirdiği koşullar gereği, konalgalarında ibadet edecek camileri, dini bilgileri ve içtihatları (dinsel uygulamaları) öğretecek din adamları yoktur. Çocuklarını okutacak ne durumları, ne gelenekleri, ne de öngörüşleri vardır. Tarih boyunca yerleşik düzende yaşamayan Türkmenler, İran üzerinden Anadolu’ya göçleri sırasında Şii- Alevi toplumlarla sürekli bağ kurmuşlar, onların etkisiyle Alevilik içtihadını benimsemişlerdir. Yerleşik düzene geçildikten sonra devletin  ve eski yerleşik halkın etkisi ve baskısıyla da Sünni içtihada geçmişlerdir.

Bu konuda halk arasında, o dönemi eleştirme şeklini mizahi bir dille anlatan şöyle bir söylence vardır:

Bir İskan sırasında bazı işgüzar yöneticiler: “Bundan böyle beş vakit namaz kılacaksınız, otuz gün oruç tutacaksınız, malın kırkta birini zekat vereceksiniz.” gibi yeni  kurulan köylere emirler vermişler. Köylüler de kendi aralarında sık, sık tartışıp: “Osmanlı’nın adaleti ancak bu kadar olur. Falan köy 25 hane, biz 10 haneyiz. Onlara da  beş vakit namaz, otuz gün oruç, kırkta bir zekat. Bizim köye de aynısı olur mu? Olmaz  olsun böyle adalet!” diye söylenmiş, yakınmışlar.)

Köşektaş Köyü’ne yerleşen ilk kişinin “Deli İbrahim” olduğunu kabul edip, ondan türeyen “Delioğlanlı” aile gurubunun soy kütüğünü geriye sayacak olur ve her kuşak arasında yirmi yaş  olduğunu kabul edersek karşımıza yine yukarıda saptanılan 1800-1830 yılları çakmaktadır.

Adem Güneş tarafından yapılan bir araştırmada Köşektaş Köyü’nün de kayıtlı olduğu Arabsun (Gülşehir) Tahrir Defteri’nde 1872 yılında köyde 38 evin olduğu ve nüfusun da 900 dolayında olduğu tespit edilmiştir.

Hacı Hakkı Şen(1)’in anlatımına göre, 1900’lü yılların başında Köşektaş Köyü’nün otuz hane kadar olduğu bilinmektedir. Buna dayanarak köyün ilk kuruluşunda on veya on iki hane olduğunu; savaş, talan, kırım, kıtlık ve salgın hastalıklarla ancak yetmiş seksen yıl sonra otuz haneye ulaşabildiğini söyleyebiliriz. 

Bu saptamalardan sonra, Köşektaş Köyü nasıl kuruldu ve kimler kurdu? Sorularına yanıt bulabilmek için ancak yaşlıların anlatımlarına ve varsayımlara başvurabiliriz.

Köşektaş Köyü’nün ilk kuruluşu, herkesin kabulleneceği gibi Ortaçeşme’nin yakın çevresidir. Ortaçeşme’nin hemen doğusunda (üstünde) ve güneydoğusunda Kırımlılar, kuzeydoğusunda ve kuzeyinde Delioğlanlılar, güneyinde ve batısında (altında) Çöllüler ve Köşgerliler yerleşmişlerdir. İlk yerleşen aile gurubundan Karayusuflular da bu çemberin kuzeyinde yer almıştır. (Ancak bir olasılığa göre Karayusuflular ilk yerleşimcilerden olmayabilir. Çünkü ilk yerleşen aileler, köy içindeki pınar-çeşmelerin suladığı harimleri(sulak ve çevrili arazi) kendi  aralarında  paylaştıkları   halde  Karayusufluların harimleri yoktur. Ayrıca bu çemberin içine sulak arazi sahibi olmaları nedeniyle Ahmetliler de dahil edilebilir.

İkinci yerleşim merkezi Körçeşme ve çevresidir. Körçeşme’nin hemen doğusunda Melekliler, Şehirliuşağı, Camlılar ve Çapıllılar, kuzeybatısında ise Hallavlar da denilen Kızılhalilliler yerleşmiştir.

Üçüncü yerleşim yeri ise Ortaçeşme’nin kuzeydoğu ve doğusudur. Buraya ilk yerleşenler  Handilli ve Mehmet Kea’lı  aile guruplarıdır.

(Camlı ve Capıllı aile guruplarının  köye yakın harımlerinin konumuna bakılırsa Hallavlı, Melekli aile guruplarıyla birlikte gelip yerleşmiş olduklarını ve Şehirliuşağı, Kelemenli ve diğer aile guruplarının daha sonra gelip uygun yerlere yerleştiklerini söyleyebiliriz.)

Kırımlı ve Karayusufluların bir kısmı sonraki yıllarda nüfus artışının da etkisiyle ilk yerleşim yerleri olan ortaçeşme çevresinden ayrılarak Göllüpınar çevresine yerleşmişlerdir.

Bu yerleşimlerle ilgili olarak halk arasında anlatılan birkaç kuruluş öyküsünü de dikkate almamız gerekmektedir. Bu anlatımların en bilineni Delioğlan’ın hikayesidir.

Kızılağıl köyünden geçimsizliği nedeniyle kovulan, göçe zorlanılan, Delioğlanlılar’ ın atası Deli İbrahim, karısı ve tek öküzüyle, o zamanlar sulak, yeşillikli bir yer olan Ortaçeşme’nin  doğusuna kendi ve ailesinin sığınabileceği  küçük bir pea (2) yaparak yerleşmiştir. Hacı Hakkı’nın; “Benim çocukluğunda Köşektaş’ta  bu kadar ev yoktu. Bizim evin hemen kıblesinden yukarı mahallenin olduğu yerlere kadar kim bilir kimden kalma mezarlıktı, çoğu evlerini bu mezarların üstüne hem de  taşlarını sökerek  yaptılar”(3) diye anlatımına göre köyün kurulduğu yer de eski bir yerleşim yeridir. Deli İbrahim belki de evini bu temel üzerine yapmıştır, diyebiliriz. Anlatılanlara göre Deli İbrahim gözü kara birisiymiş. O günlerde daha önce yerleşik düzene geçen ve çevrenin en verimli, sulak arazilerini kapmaya çalışan Baraklılara karşı Uçkuyu mevkiindeki yerleri sürmeye bir gün kara öküzüyle gider, ertesi gün de burada birden çok insan   yerleşmiş desinler diye, kara öküzün üstüne beyaz gömleğini sararak ala öküz yaparmış. Bunu bir süre devam ettiren Deli İbrahim çevresinden (belki de yalnızlıktan) korktuğundan olacak, Kalaycık Köyü’ne giderek hem  Kalaycık köyünün  hem çevredeki  tüm köylerin ser muhtarı” olan Çopuroğlu Memiş Ağa’dan  yardım ister. Ser muhtar hem o çevrenin sözü en çok dinlenilen kişisi hem de aynı zamanda çevreye gelen, aşiretlerden bölünmüş,  kendilerine yerleşecek yurt arayan parakendeleri (parça, kırıntı) iskan etmekle, onların vergi kayıtlarını, askere gönderme işleriyle de görevli kişidir ki büyük bir olasılıkla Herikli’dir ve bu sekiz köy onun egemenlik alanıdır. Çevredeki  Kızılağıl, Kayaaltı, Cağsak, Karayaylak, Abdi, Gerce ve Kalaycık köylerine Herikli köyleri denmesine, köken gösterilmesine neden de bu köylerin kuruluşuna izin veren, organize eden kişi olmasından kaynaklanmış olabilir. Deli İbrahim ser muhtarın da yardımıyla  Kırımlı, Karayusuflu (Ahmetli), Çöllü aile guruplarının ataları olan genç aileleri alıp kendi evinin yakınlarına evler yaptırarak yerleştirir. Daha sonraki yıllarda yine Kalaycık köyünden  Köydağıtan, Mehmet Kea’lı, Kelemenli, Şehirliuşağı Kel Ali’li aile gurupları gelip yerleşmişlerdir. Melekli ve Kızılhalilli, dört beş evden oluşan bu yerleşim yerine sonradan, kendilerine yurt(4) arayan ve bir iki günlüğüne konaklayan  Kızılhalilli , Melekli, Şehirliuşağı, Handilli, Camlı ve diğer aile gurupları (belki  öncekilerin zorlaması, belki de kendi istekleriyle) yerleşmişlerdir.

Kuruluşun tamamlanmasından sonraki yıllarda Köşektaş’ta tüm Anadolu köyleri gibi sürekli olarak Osmanlı’nın savaşlarda kullandığı ve pek çoğunun geri dönemediği asker deposu ve masraflarını karşılamak için mültezimleri aracılığıyla öşür, ağnam adı altında vergi toplama ve soygun yeri olarak varlığını sürdürebilmiştir. Köy Osmanlı’nın resmi vergicilerinin yanında çevredeki güçlü ağalar, beylerce de zaman zaman talana uğramıştır. (Hasanlar Köyü’ndeki Osman Bölükbaşı’nın dedeleri gibi, Topaklı’daki  Hacı Avşar gibi derebeylerce sık sık ürünleri, hayvanları talan edilmiş. Avanos ve Kırşehir’deki  yöneticilerin bu  kişileri koruyup kollamaları nedenleriyle hiç kimse haklarını koruyamamıştır. Öyle yıllar olmuş ki, tarlaları sürüp ekecek, ne tohum, ne öküz ne de eli iş tutan insan kalmış, bunun sonucunda kıtlık, salgın hastalıklar nüfusu sürekli azaltmış.) Anlatılanlara göre Balkan, Birinci Dünya ve Kurtuluş savaşlarında Köşektaş köyünden otuza yakın genç şehit olmuş ya da kaybolup gitmiş, bir çok ocak bu nedenle sönüp, batmıştır.   

(1) Hacı Hakkı Şen (ölümü:1982)  Bir sohbetinde, “Benim çocukluğumda Köşektaş otuz hane kadardı.” diyerek köy hane sayısını ifade etmiştir.

         (2) Pea: Bekçi kulübesi, alçak damlı temelsiz yapı.

         (3) Bu bilgi Ercihan Tandoğan’dan alınmıştır.

         (4) Yurt: Sürekli  yaşanılan yer, arazi, köy yeri.

1880-1890 yılları arsında, Kayseri Tuzhisar köyünden  Kırkoğlu aile gurubunun ataları Kör Fakı (Mustafa) gelip evlenerek köye yerleşmiştir. Bundan başka kocası seferberlikte (1914-1918) kalan Kızılağıl köyünden Topal Zeynep oğlu İbrahim (Ölgün)’i, Doyduk köyünden Fati de oğlu Hasan(Polat)’ı Kocası öldürüldüğünden Köşektaş’taki baba ocaklarına getirerek köye yerleşmişlerdir. (Hüseyin Serçe (Erdem)-(Üstük) de Köşektaş’tan evlenerek yerleşmiştir.)

Türkiye’nin her köyü gibi Köşektaş Köyü’nün huzurlu yaşama kavuşması ancak cumhuriyetin ilanından sonra olmuştur. Doğal olarak cumhuriyetin ilk yıllarında da önceki yılların sıkıntıları sürmüş, 1928-1936 yıllarında kuraklıktan dolayı yoğun bir kıtlık yaşanmıştır. Bu yıllarda, köy halkının eli iş tutan erkeklerinin bir çoğu iş bulmak, çalışıp köyde kalanlarını geçindirebilmek için, başta demiryolu yapımlarının sürdüğü Balıkesir, Kütahya, Afyon, Eskişehir,  Malatya, Elazığ, Maden’e, çiftçi, çoban olmak için Konya, Manisa, Aydın taraflarına  bir umutla dağılmışlar ve oralarda bulundukları günlerin çoğunda da işsiz, aç ve perişan  olup binbir çile, sıkıntı içinde yürüyerek geri dönebilmişlerdir. Hamza Topuz, Ömer İlbaz gibi dönemeyip arkadaşlarının kucağında, köyünde bıraktıkları yavuklusunu, yeni evlendiği karısını, sevmeye doyamadığı çocuklarının adlarını anarak, sefalet içinde hanlarda, öküz yemliklerinde ya da ahır sekilerinde ölenler de vardır.

Gurbete çıkanların arasında, 1940’lı yıllarda öğretmen yapmak amacıyla ilkokul dördüncü sınıflardan toplanıp köy enstitülerine götürülen zeki çocukların arasında Kazım Yalım, Fethi Çelebi, Yeter Tandoğan, Aliye Seyfi, Rüstem Şen de vardır. Yeter ve Aliye aynı yıl ailelerince okuldan alınmış diğerleri öğretmen olarak çalıştıkları uzun yıllar boyunca aydın düşünceli öğrenciler yetiştirmişlerdir. Yine bu yıllarda askerliğini çavuş olarak yapan, okuryazar gençlerin alındığı köy eğitmeni yetiştirme kurslarından geçerek eğitmen olan Yahya Doğan’ın Köşektaş’ta hep birinci ve ikinci sınıfları okutarak 1977 değin çalıştığı 38 yılda, Köşektaş halkına eğitim alanında ölçüsüz katkısı olmuştur. Bu gelişmelerde köyde öğretmen olarak çalışan Kırşehir (Özbağ Kasabası)’li Musa Kazım Dündar, Avanos, Genezin (Özkonak Kasabası)’li İdris Vural (yaprakçı), Yozgat, Bahadın Kasabası’lı Burhan Baytek, Kızılağıl Köyü’nden Bahri Sefa, Ankara (Polatlı)’lı Ata Yargıç öğretmenlerin de payları unutulmamalıdır. Ayrıca 1960 yılında açılan ilk sağlık evi ve buraya atanan Ebe Gülümser’in de köyün sosyalleşmesinde  katkısı olmuştur.

1960’li yıllara kadar köy halkı kendi yağıyla kavrulmuş,  kendi kendine yetmeye çalışmıştır. Bu tarihe dek çiftçiliklerde  yanaşmalık yaptığı yerlerde kalıp yaşlandıklarında dönen Mehmet Özbek (Cüppürtü) ile Osman Tandoğan’dan ve   İbrahim Akçay (Şerif’in Delioğlan),  Salih Vural,  Mustafa Yıldız, Mahmut Dündar, Remzi Akdemir, Yusuf Şahman, Sabri Vural gibi  demiryollarında  iş bulup köyden ayrılanların dışında  ayrılan olmamıştır.

Köşektaş’tan dışarıya asıl göç 1960 yılından sonra başlar. Birinci  göç: Almanya, Hollanda, Avusturya, Belçika gibi  ülkelere çalışmak amacıyla yapılan işçi göçüdür. İkincisi göç ise okuyup, çoğunlukla  memur -daha çok da öğretmenlik tercih edilmiştir- olan ve yurt dışına gidemeyen gençlerin büyük kentlere yerleşmesidir. Bugün köy dışına yerleşmiş Köşektaş Köyü kökenlilerin sayısı köyde yaşayanların sayısından kat kat  fazladır.

1954 yılına kadar Avanos ilçesi Kırşehir iline bağlıyken Kırşehir halkının o yıllarda iktidarda olan Demokrat Parti’ye oy vermemesi nedeniyle -halka ceza vermek amacıyla- il ilçeye dönüştürülmüş, ilçe olan Nevşehir il yapılmış, Avanos da buraya bağlanmıştır. Böylece yönetsel işler Nevşehir’den yaptırılmaya başlanmıştır. Ancak Köşektaş, Ankara-Kayseri yoluna yakınlığı ve Nevşehir’in sapa kalması dolayıyla tüm gereksinmelerini Kırşehir ve Kayseri’den karşılar. Bu gün bile Nevşehir’e sadece resmi dairelere işi düşenler  gidip gelmektedir.

Ayrıca 1959 yılına değin Avanos ilçesine bağlıyken; yolunun uzak ve sapa olması, insanlarının köylüleri horlaması, Hacıbektaş’a gidip gelmenin kolaylığı, insanlarını güvenilir olması ve cana yakınlığı gibi nedenlerle Hacıbektaş ilçesine bağlanma konusunda halk oylaması yapılmış ve bu oylamada Avanos’u isteyen iki oya kaşın diğer tüm oylar Hacıbektaş için çıkmıştır.  Bu tarihten beri Köşektaş Köyü, Hacıbektaş ilçesine bağlıdır ve Hacıbektaş ile ilişkiler gün geçtikçe artmaktadır.

1960 yılı ekim ayında yapılan genel nüfus sayımında Köşektaş’ın nüfusu 1063 olarak belirlenmiştir.

HALKIN KÖKENİ

Tüm Köşektaşlılar kendilerini Herikli aşiretine mensup olarak benimsese de  köy halkını oluşturan  aile  guruplarının (sülale) hepsinin kökenleri  Herikli değildir. Heriklilik bir üst kimliktir diyebiliriz. İlk yerleşen kurucu sülalelerden ya da köyün kuruluşuna izin veren aynı zamanda çevredeki iskanı düzenlemekle görevli Kalaycık ve çevre köyleri ser muhtarının Herikli olmasından dolayı "Heriklilerin Köyü” diye anılmıştır. Sonradan gelen aile guruplarının kökenlerini unutmaları ya da öncekilere uymaları sonucunda   Heriklilik  ortak bir köken olarak benimsenmiştir. Ancak, Herikli cemaatinin mensubu olduğu “Boynuinceli” aşireti ve “Danişmentli” oymağı incelendiğinde, Kızılhalilli, Kelemenli, Mehmet Kea’lı Kırımlı, Deliler  vb. cemaatler  Herikli ile akrabadır.  Bu akrabalık  Köşektaş Köyü’ne yerleşmede ve aynı sülaleden geldiğine inanmada etkili olmuştur.

Köşektaş Köyü halkının tamamı Türkmen(*)’dir ve köy halkını oluşturan büyük aile gurupları şunlardır:

         1-    DELİOĞLANLI (DELİMEMMETLİ),

         2-    KIRIMLI,

         3-    HANDİLLİ,

         4-    KARAYUSUFLU,

         5-    KÖŞKERLİ,

         6-    ŞEHİRLİUŞAĞI,

         7-    KELEMENLİ, 

         8-    KIZILHALİLİLİ,

         9-    ÇÖLLÜ,

        10-    CAPILLI,

        11-    KELALİLİ,

        12-    MEHMET KEALI,

        13-    MELEKLİ,

        14-    KIRKOĞLU,

        15-    CAMLI (VANOĞLU)

        16-    KÖYDAĞITAN,

        17-    KOKARA,

        18-    UZUNLU.

(*) Türkmen, Türk kökenli demektir. Diğer bir sözcük karşılığı da Oğuz’dur. Tarihte  Oğuzlar(Türkmenler), Bozoklar ve Üçoklar diye iki  kola ayrılır. Daha sonra Bozoklar; Dağhan, Denizhan,Gökhan, Üçoklar da; Günhan, Ayhan, Yıldızhan olmak üzere üç kola ayrılırlar. Her kol dörder boya ayrılır ki Oğuzların hepsi 24 boydur. Avşar, Çepni, Beydili, Bayat, Peçenek, Çuvandır(çandır), Bayındır v.b. Her boy oymaklara, oymaklar aşiretlere, aşiretler de cemaatlere ayrılır. Kızılhalilli aşiret olmasına karşın , Herikli   cemaattir .  (Cemaat,  birlikte oturan, bir yerde toplu olarak yaşayan anlamındadır.)

Ayrıca köy halkını oluşturan oymak ve aşiretleri şöyle açıklayabiliriz:

DANİŞMENTLİ AŞİRETİ

Danişmentli aşireti ile ilgili  bilgiler sınırlıdır. Bu aşirete bağlı cemaatlerin Anadolu’ya dağılış  yerleri dışında  fazla bir bilgiye ulaşılamamıştır.Ancak,  Malazgirt(1071)  savaşından sonra  Anadolu’ya yerleşen Danişmentoğulları, 11 ve 12. yüzyılda  Tokat-Niksar merkezli  Danişment Beyliği’ni kurmuşlar; Tokat, Amasya, Sivas, Kayseri, Kapadokya, Niğde çevresini de egemenlikleri altına alarak, o zamanlar yoğun Hıristiyan nüfusun yaşadığı bu bölgelere kendi aşiretlerinden insanları yerleştirmişlerdir. “Türkmenler-(Oğuzlar(*)) adlı yapıtta Danişmentoğulları ile ilgili kısa  bilgiler verilmiştir.  XVI–XVII yüzyıl Osmanlı müelliflerinden Ali Bey’in, “Mırkat-ul Cihad ve Fusul-i Hal” ve Cenabi Bey’in, “El-Aylem Uz Akd” adlı yapıtlarında Danişmentliler’in  Türkmen oldukları ve Beğdili boyuna mensup olduklarını belirtilmiştir.

Eski bir Selçukname’ye dayanılarak verilen bilgilere göre, Malazgirt savaşı sonunda, Alpaslan’ın,  Erzurum bölgesini Saltuk Bey’e, Mardin, Harput bölgesini Artuk Bey’e, Tokat, Amasya, Sivas, Kayseri, Kırşehir, Bozok (Yozgat) ve Kapadokya bölgesini  Danişment Gazi’ye,  Erzincan, Kemah, Şebinkarahisar bölgesini Mengücek Gazi’ye, Maraş, Sarız, bölgesini Emir Çuvaldır  Gazi’ye ikta ettiği (verdiği) belirtilmektedir.

Adı geçen Selçukname’de Anadolu’ya, Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucuları  Kutalmışoğulları gibi Danişment Gazi’nin de sürgün edildiğinden bahsedilmektedir. Rivayete göre Selçuklu hükümdarı Melikşah, hemşirezadesi Danişmentli Melik Ahmet Gazi’yi Kayseri, Kapadokya, Sivas ve havalisinin fethedilmesi ile görevlendirilmişti. Danişment Gazi  haçlıların eline geçen bu yerleri ikici kez fethetmiştir. 


 

(*)Türkmenler (Oğuzlar)(Boy teşkilatı, Tarihleri, Destanları) Prof.Dr.Faruk SÜMER, Ana Yayınları, İstanbul 1980.

Aynı yıllarda bu bölgede yaşayan Ermeni tarihçi Mihael, “1085 yılında Tanusman adlı bir Türkmen emiri Kapadokya’yı istila etti . Sivas, Kayseri ve Şimal (Kuzey) beldeler üzerinde hüküm sürdü ve böylece  Danişment hanedanı başladı.” diye not düşmüştür.

Aynı dönem üzerinde araştırmalar yapan Ermeni tarihçilerden Camcıyan’ın  “Dokuments Armeniens” adlı yapıtında, Malazgirt savaşı sonrası Anadolu içlerini fetheden Danişmentlilerin  yerli Rumların baskı ve direnişi sonucu yeniden İran’a döndüklerini, ancak Selçuklu sultanının tazyikiyle (zorlamasıyla) yeniden Anadolu’ya gönderildiği  belirtilmektedir. 

Selçuklu dönemi  Niğde kadısı Ahmet Bey’in anlatımı ile “Kapadokya hakimi (eğemeni) bulunan  Danişmentli Hasan Bey, Ereğli’de Kılıçarslan Bey’le birlikte haçlılara karşı savaştı, askerlerinden birçok şehit vererek çekildi. Çekildiği bu dağa Hasan Dağı adı verildi.” denmektedir.

Danişmentli Aşireti(Oymağı) zamanla büyüyüp Boynuinceli, Karacakürtlü, Herikli, Mocanlı, Sermayeli, Bedikli, Bıçaklı, Cihanşahlı, Civanşirli, Çaykışlalı, Köleğirli, Gözdengöreli, Güzelbeğli, Kabakçılı, Karagözlü, Karainbeğli, Karalı, Kaşıkçılı, Keçeli, Kelemenli, Kestanlı, Kitişli, Kırımlı, Konurlu, Köleli, Küçükselmanlı, Ocaklı, Sadıklı (Sıdıklı), Savcılı Soluzlu, Süslü, Tatalı, Dumanlı (Tumanlı) gibi cemaatlere ayrılmıştır. Bu cemaatler Anadolu’nun her yanında bulunmaktadır.

Herikli Cemaati, uzun yıllar Kapadokya çevresine egemen olan Danişmentli’lerin Kızılırmak çevresini kışlak olarak  yurt tutan torunlarıdır denilebilir.

BOYNUİNCELİ  OYMAĞI

Boynuinceli oymağı, Herikli, Karacakürt, Deller(Deliler), Sıdıklı(Sadıklı), Savcılı, Karacalı, Kelemenli, Kurutlu (Kurtlu), Kızılhalilli cemaatlerinden oluşur.

Bu oymak için “Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler(*)” adlı yapıtta, “Rumi 1140 Mahalli İskan Fermanı’yla Aksaray Sancağı, Sivas, Kırşehri, Konya, Karaman, Bozkır Kazası(Beğşehri Sancağı), Hacıbektaş Kazası (Kırşehri Sancağı), Koçhisar Kazası (Aksaray Sancağı), Adana, Maraş , Nevşehir Kazası (Niğde Sancağı), Develi, Ilgaz Kazası (Kengiri-Çankırı) Sancağı, Niğde, Danişmendlü (Danişmendlü-i Sağir) Kazası (Niğde Sancağı)’na yerleştirilmiş olup, konar göçer Türkman Yörükani taifesindendir.” denmektedir.

HERİKLİ CEMAATİ

Cevdet TÜRKAY’ ın hazırladığı ve geniş bir araştırmaya dayanan “Başbakanlık  Arşivi ve Belgelerine göre OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA OYMAK, AŞİRET ve CEMAATLER(*)”  adlı yapıtın 417. sayfasında,  Herikli, Herekli, Herekeli, Herecli Cemaati başlığı altında yer alan bilgilere göre Herikli Cemaati’nin; Kırşehri, Karaman, Konya, Aksaray, Kayseri, Malatya,  Kütahya, Bozok(Yozgat), Aydın, Halep, Adana, Sivas, Hacıbektaş Kazası(Kırşehri Sancağı), Arabsun (Gülşehir), Afyon, Tokat, Nevşehir, İzmir ve Van’a  yerleştirildikleri, ayrıca hepsinin de Danişmentli aşiretine mensup Türkmen taifesinden oldukları belirtilmektedir. Araştırmamız sonucunda Danişmentli aşiretinin, Boynuinceli oymağına, Boynuinceli oymağının da Oğuz kollarından Bozoklar’ın Yıldızhan (Beğdili boyu) koluna bağlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.


 

(*)Osmanlı İmparatorluğunda Oymak,  Aşiret ve Cemaatler, TÜRKAY Cevdet, Tercüman Yayınları, 1979, İstanbul 18.

1717 – 1730 yılları arası sadrazamlık yapmış Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, doğduğu ve o zamanlar Hıristiyan Karamani Türklerinin yaşadığı “Muşkara” adlı köyünü şehir yapmak için çevredeki 32 Türkmen oymak, aşiret ve cemaatine ferman çıkarmış; her oymak, aşiret ve cemaatten ellişer aile getirterek yerleştirmiştir. İnsan ve ev sayısını artırarak köyünü  şehir yapmış ve yenişehir anlamına gelen NEVŞEHİR’i kurmuştur. (Bu yerleştirme 1724 yılında çıkarılan iskan fermanının bir sonucudur.) Nevşehir’in kuruluşunda yer alan 32 aşiret ya da cemaatten biri de Herikli’dir. (Nevşehir kent merkezinde bu gün 20 Temmuz Mahallesi olarak bilinen yer Nevşehir’in il olduğu 20 temmuz 1954 yılına değin Herikli mahallesi olarak anılırdı. Bu tarihten sonra adı değiştirilmiş ancak bu değiştirmeye karşın  halk arasında eski adıyla anılmaya devam edilmiştir. Bunlardan şu anlaşılmaktadır ki, Herikli Cemaati, Nevşehir çevresinde 1700’lü yıllardan beri yaşamaktadır.)

Adı geçen yapıtın 63. sayfasında (arşiv kayıtlarından alınmış şekliyle), “Danişmentli  Türkmen taifesinden Boynuinceli oymağının yaylakları Develi ve Erciyes Dağı civarı, kışlakları Aksaray, Hacıbektaş kazası, Kırşehir sancakları idi. Boynuınceliler oymağı,  kendi hallerinde kar-ü kısb(*) ile meşgul ve ekserisi okur yazar, haccül haremeyn ve zikudret kimesnelerdi. Binaen Nevşehir’e yerleştirilmişlerdi. Boynuinceliler’den Nevşehir’e sakin olanlar (yerleştirilen), Karacakürt ve Herikli ve Savcılı ve Sadıklı ve Nefsiboynuinceli oymakları ve bunlardan maade on adet oymak ve onsekiz cemaat vardır.” denilmektedir. 

Adıyaman il yıllığında gösterilen bir başka araştırmaya göre 1650 –1700 yılları arasında “Hörekli (Herikli)” aşiretinin çevredeki Arap ve Türkmen aşiretleriyle sürekli kavgalı olduğu, çevrenin güvenliği için 1140 rumi yılda çıkarılan mahalli iskan fermanı ile göç ettirildiği belirtilmektedir.

Bir söylentiye göre Kocaeli iline bağlı Hereke ilçesinin ilk kurucuları da adından da anlaşılabileceği gibi  Herikli cemaatine mensuptur.

(*) Kar-ı kisb:  Kar etmek, kazanç 19.

Prof. Dr. Faruk SÜMER’in  geniş bir araştırma ve çalışmaya dayanan “OĞUZLAR” adlı yapıtı incelendiğinde Herikli, adı geçmemekte ancak çevredeki köylerden söz edilmektedir. Araştırmada, Şambayatlı Türkmenleri’nin, önceleri kışlak olarak kullandıkları yerlere ilk iskan fermanı sırasında yerleştirildiklerini, Barak ve Kışla köylerini kurdukları belirtilmektedir. Aynı yapıtta; “Bu bölgede yaşayan, Beğdilli oymağının çok kalabalıklaşması sonucunda Kanuni devrinde üç obaya ayrıldığı  ve obalardan birinin 75 vergi nüfuslu  Deve-taşı denilen bir bölgeye yerleştirildiği, 3. Murat döneminde de Beğdillilerin çok kalabalıklaşması sonucunda dağıtılarak başka yerlerde iskan ettirildiği” belirtilmektedir.

Deve-taşı, Köşektaş kayası olabilir. Avurtluk (Av yurtluğu), Sekitarla, Örentarla mevkilerinde çıkan ev temelleri, mezarlar Köşektaş’ın kuruluşundan öncede burada bir islam  halkın yaşadığını kanıtlamaktadır.  

Aynı yapıtta verilen bilgilere göre “Celali isyanları, Anadolu’da onarılması güç  derin yaralar açmıştı. Yağma, katliam, yıkım, kaçırma olayları ve onun sonucunda doğan açlıktan çok insan ölmüştür. Bu olay, bazı sınır bölgeleri dışında  kalan yerlerde sarsıcı etki yapmakla birlikte en fazla da Sivas’tan Afyon’a kadar geniş bir Orta Anadolu bölgesinde ve Çukurova’da etkisini göstermiştir.

Celali hareketleri, Ulu-Yörük (Sivas, Tokat ve Amasya Bölgesi), Boz-Ok oymakları, Ankara Yörükleri, Konya bölgesinde yaşayan Atçeken Avşarları gibi Orta Anadolu’da yaşayan Türkmenlerin dağılmasına neden olmuştur. Aynı yıllarda devlet tarafından Türkmen Oymakları’nın yerleştirilme işine girişilmiş, Boz-Ulus, Danişmendli, Boynuinceli, Boynuyoğunlu, Tabanlı, Karacakürt, Kurutlu, Şerefli, Köpekli Avşarı ve diğer bazı Aşiret ve cemaatler Kırşehir çevresinde  yurt tuttukları gibi, bu ele mensup diğer pek çok oymak ve aşiret Boğazlıyan ve Nevşehir çevrelerine  yerleşmişlerdir.” diye söz edilmektedir.

Kızılağıl Köyünden Deli İsmail oğlu Mehmet Ali, Ali oğlu İsmail Çavuş, Mehmet oğlu Hasan Çavuş,  Halil oğlu  Mehmet Şimşek, Kayaltı köyünden  Hacı Mehmet  Cesim’den rivayet olunan ve Kızılağıl köyünden  Musa Sofuoğlu’nun derlediği bilgilere göre, “Herikli  Aşireti, Urfa-Harran  bölgesinden 1590-1600 yıllarında Gülşehir ilçesi  Salanda (Gümüşkent), Karaburna  çevresindeki mağaralara yerleşmişlerdi. Bunu takiben Salanda’da yurt tutan “Haremeyn” aşireti  beyleri, mağaralara yerleşen göçü görüp, topluluğu kondukları yerlerden çıkıp çevreyi terk etmeleri konusunda uyarmış, birkaç gün izin istemeleri  bile hoş görülmemiştir. Devamında iki  aşiret  birbirine girmiş, Haremeyn aşireti sayı ve silahça üstün olmasına  karşın, kazanan taraf Herikliler  olmuştur. Haremeyn aşireti de Çiçekdağı’na kadar kovalanmıştır. Böylece Herikliler zaferle aldıkları ve kışlak olarak  kullandıkları  ve “Irmakbucağı” adını verdikleri bu Kızılırmak çevresini  mağara ve otlak durumuna göre sekiz parçaya bölerek (Karaburna, Karaburç, Kazıklı, Kırıklı, Hacılar, Yüksekli, Karahüyük, Sığırlı) yerleşmişlerdir. Zamanla da yaylak olarak kullandıkları  Kalaycık, Çağşak, Karayaylak, Gerce  çevresinde de yerleşik hayata geçmişlerdir.” 

1800 yıllarda Kızılırmak’ı kendi egemenlik alanlarına sınır kabul eden o yılları güçlü derebeyleri olan Konya merkezli Karamanoğulları ile  Bozok (Yozgat)  merkezli Çapanoğulları arasında Herikli obalarının vergileri her iki tarafça da paylaşılamayan bir konu olmuş, zaman zaman obalar talan edilmiş, mallarına el konulmuş insanları kırıma uğramıştır. Bir olasılığa göre;  derebeylerin sınırı olan Kızılırmak çevresinden daha iç ve güvenli bir yer olan ve yaylak olarak kullanılan Kalaycık merkezli yerlere bölünmüş olabilirler.


Yorumlar - Yorum Yaz
Urgan

Yokluktan, yoksulluktan
canına kıyan babalara!..

Başına ne geldiyse bu altında uzanıp hülyalara daldığı eğri kavak ağacı yüzünden geldi. Yaşıtıydı, sırdaşıydı, arkadaşıydı. Ona kıyamadı! Ölümü onun dibinde karşıladı. Attı urganı budağına, aldı canını gözünü kırpmadan!..

Bahar yelinin uçsuz bucaksız bozkırda boyvermiş çiğdemleri okşayarak son karları da erittiği gün, sanki gök boşalmış gibi yağmur yağıyordu. Yalnız Atlar Ülkesini aşıp, tepenin yamacından kıvrılarak köyün tam ortasından geçen dere coştukça coşmuştu.

“Kırk yıl önce böyle bir sel geldiydi” dedi, dişsiz ağzında cümleleri yuvarlayan Kelik Derviş. Önlerinde boz bulanık akan seli tepenin yamacındaki çeşmenin başından seyreden bir grup köylünün arasındaydı. Selin gürleyişi, sanki yeryüzünü dövmek, hıncını almak ister gibi hışımla yağan yağmurun sesini bile duyulmaz etmişti ki Kelik Dervişin sözlerini de sanırım benim dışımda duyan olmadı.

Başlarına geçirdikleri ceketler, naylon poşetler, şemsiyelerle yağmurdan korunmaya çalışan köylülerin içindeydim ben de. Sele baktıkça başım dönüyor, başım döndükçe bakmak istiyordum. Sarıdan, mora, kırmızıdan toprak rengine bürünen suların kocaman bir ağaç gövdesini, ölü bir tilki leşini, her türlü ağaçtan binlerce yaprak ve dalı önünde sürükleyişini izlemeye doyamıyordum.

Az ötemizde yüzünü iki elinin arasına alıp görüntüye dalmış gitmiş ozanı neden sonra fark ettim. Sudan çıkmış sıçan gibi ıslanmıştı ama o bunun farkında bile değildi. Anladım ki yine başka bir alemdeydi. Asıl adını kendisi bile unutmuştu. Yıllardır ‘Ozan’dı o bizim köylü için. Yanına gidip çömeldim, şemsiyemi başının üzerinde tutarak yağmuru kestim; “Hayırdır Ozan, daldın gittin sellere” dedim. Uykuda uyanır gibi yüzüme baktı. Saçlarından yağmur suları süzülüyor, bıyıklarının, kirpiklerinin ucundan damla damla akıyordu.

Gülümsedi, bakışlarını yere indirdi. Yağmurun, selin sesine karışan bir mısra döküldü dudaklarından;

“Taşkın sular gibi akıp çağlarım
Didarı görüben gönül eğlerim
Dünyaya geleli her dem ağlarım
Çeşmim karışmadık seller mi kaldı”

Daha dün, çok uzakta, Kırşehir’den de ötede şimşeklerin parıltısının yanıp söndüğü bir gece vakti, yağmurdan önce gelen serinliğiyle ürperdiğimiz eski bağlardaki bir pağın kerpiç duvarına yaslanıp demlenirken de Karacaoğlan’ın bu türküsünü söylemişti, Elimi omzuna koyup, gözlerine baktım. Bir kez daha gördüğüm bakışlar yüreğimi dağladı. Öylesine acı dolu, öylesine dünyadan geçmiş, herşeye boşvermiş bir bakıştı ki!

Gözlerimi kaçırıp kalktım yanından. O da kalktı. Ben, yağmurun oluşturduğu, sele kavuşmak için olanca aceleciliğiyle akan ince dereciklere basmamaya çalışarak toprak yoldan sağa kıvrılırken, o sularına batıp çıktığı yağmura aldırmadan elmalık tarafına yürüdü, gitti. Bu onu son görüşüm oldu.

Selden iki gün sonra o incecik bedenini mezarına koyarken hep bu türkü döndü dolandı içimde. Ondan duyduğum son türküde kendi ölümünü anlattığını nereden bilirdim ki!

Herkes bir şey söyledi, her kafadan ayrı bir öykü çıktı, söylentiler aldı başını gitti günlerce köyde. Kimse, ozanın neden sahip olduğu tek toprak parçasında, eğri bir kavak dalına urgan atıp canına kıydığının gerçek nedenini anlamadı.

Bağı bahçesi, bostanı hep ortakçılıktı, doğuştan garibandı. Çalışır didinir, ürünün yarısını mal sahibine, emmisi, dayısı, bibisi olan akrabalarına verirdi. Hiç şikayetlendiğini duymadım ben bundan. “Aç açıkta değiliz. Tarla bizim olsa ne olur olmasa ne?” der güler geçerdi. O  zamanlar gençti daha, dünya toz pembeydi gözünde, gönlünde. Kısacık sürdü bu “yoksuluz ama keyfimiz paşada yok” günleri...

Eşini ikinci oğlunu doğururken kaybettikten sonra hiç kendinde gezmedi. Bir gün bile onu gözlerinde mutluluk ışığı ile yakalamadım o günden bu yana. Kendinden, köyden, köylüden, her şeyden uzak bir zamana takılıp kaldı yıllar yılı. Konuşması, yemek yemesi, yürümesi hep bir esriklik içindeydi. Sadece düğün dernek gezip türkü söylediği ya da şarap testisinin başına çömelip bardaklarca içtiği günlerde yüzü birazcık da olsun rahatlardı. Son gününe kadar da bu böyle oldu.

Ölümünün üzerinden on beş gün geçtikten sonra büyük oğlunu ortakçılık yaptıkları tarlada çalışırken gördüm. Acının da bir miadı vardı. Giden gitmiş yaşamak ağrısı hala kalanların omuzlarındaydı.

Daha 15-16 yaşlarında, bıyıkları terlememiş fidan gibi bir gençti. Yanına gittim, biraz laflamak daha çok da ona yardımcı olmak istedim. Domates fidesi dikiyordu toprağa. Küçük küçük çukurlar açıp çamurlu toprağın bağrını araladım, fideleri dikmesi için.

Çalışırken bir yandan da köyün öbür ucundaki mezarlıkta toprağın bağrında uyuyan babasını anlatıyordu. Ozanla aramızdaki muhabbeti iyi bilecek kadar yaş almıştı o da; “Babamın bu dünyada tek huzur bulduğu yer o kavaklıktı emmi” dedi. Akrabalık yoktu Ozanla aramızda ama çocukları emmi bellemişti beni.  Sesi çocukluğunun artık ebediyen bittiğini bilenlerin olgunluğundaydı.

İkimizde oturduk toprağın üzerine. O anlatmaya devam etti; “Annemle gençliklerinde eğri dalın altında buluşurlarmış hep. O yüzden yıllarca tüm kavak tüccarlarına hayır dedi, satmadı kimseye. Kardeşimin, spor ayakkabısı olmadığı için beden eğitimine giremediğini öğrendiğinde çok üzüldü. Bir hafta içinde sadece eğri dalı ayırarak bütün kavakları sattı. Tüccar da vazgeçmesinden korkmuş olacak ki hemencik eğri kavak dışındaki tüm ağaçları kesti.  Babam, o gün bıçkı seslerini duymamak için köyden çıktı, ilçeye gitti. Akşam karanlık çökerken geldiğinde elinde iki çift spor ayakkabısı, giysiler, tadını çoktan unuttuğumuz yiyecekler vardı. Çok güzeldi yemek o akşam. Annem öldüğünden bu yana evde eline almadığı bağlamanın başına geçip türküler yaktı. Annemin en sevdiği “Tatlı dillim, güler yüzlüm ey ceylan gözlüm / Gönlüm hep seni arıyor neredesin sen” türküsünü defalarca, gözlerinden yaşlar boşanarak söyledi. Şaşırmış, ama babam sanki yaşama yeniden dönmüş gibi de sevinmiştim. Bu onun son gecesiymiş!”

Hiç bir şey söylemedim. Hayatının baharındaki delikanlının babasına veda sözlerini dinledim;

“şimdi anlıyorum ki, kavak ağaçlarının kesildiği gün babam da dünyayla bağını kesti. Annemle ilk buluştukları eğri kavağı işte bu yüzden satmadı, boynuna ipi orada geçireceğini biliyordu”

Göğsümü tıkayan kederi bastırıp yanından ayrılırken ozandan son dinlediğim türküyü mırıldanıyordum;

“Alları çıkarıp karalar geyip
Sen varıp ellerin sözüne uyup
Bir gün ben kendime kıyarım deyip
Urgan atmadığım dallar mı kaldı”

Özer AKDEMİR
EVRENSEL